Στανός

Ο Στανός που απέχει 8 χλμ. από την Αρναία, προς τα νότια, είναι ένα ξεχωριστό χωριό. Χαρακτηρίζεται από την περιποιημένη όψη του, το εξαιρετικό κλίμα (υψόμετρο 520 μ.), την υπέροχη φύση που το περιβάλλει, τον μεγάλο κάμπο στα δυτικά του και... τις χαρούμενες φωνές των παιδιών! Ρωτώντας ο επισκέπτης μαθαίνει ότι βρίσκεται στο δεύτερο χωριό της Ελλάδας με τις περισσότερες πολύτεκνες οικογένειες και κοιτώντας τις ταμπέλες  στον κεντρικό δρόμο καταλαβαίνει ότι οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με οικοδομικές εργασίες. Ως άριστοι μάστορες δεν θα μπορούσαν να αφήσουν απεριποίητα τα σπιτικά τους!

Σύμφωνα με τις τοπικές ιστορικές πηγές και προφορικές μαρτυρίες, όσον αφορά την ονομασία του Στανού υπάρχουν πολλές εκδοχές. Μια είναι ότι πήρε το όνομά του από κάποιο στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Στανό, ο οποίος πέρασε από το χωριό. Αλλη εκδοχή είναι ότι το όνομά του οφείλεται στο λατινικό επίθετο «Stanus-a-um» που σημαίνει περιοχή που συγκρατεί το νερό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η τρίτη εκδοχή αφορά στην ονομασία κάποιου μετάλλου που υπήρχε σ’ ένα παλιό μεταλλείο στην τοποθεσία «Χάλκωμα». Σύμφωνα με την τέταρτη εκδοχή, πήρε το όνομα του από τις στάνες των ζώων που διατηρούσαν σχεδόν όλες οι οικογένειες πλάι στις κατοικίες τους. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο Στανός ήταν ενσωματωμένος στην κοινότητα της Αρναίας. Το 1922 έγινε ξεχωριστή κοινότητα.

Ακόμα μια ιδιαιτερότητα του Στανού είναι η τοπική πολιούχος Αγία Χάιδω, η μνήμη της οποίας γιορτάζεται κάθε χρόνο την 1η Σεπτεμβρίου. Είναι νεομάρτυρας που γεννήθηκε και έζησε εδώ στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η εκκλησία κτίστηκε τα τελευταία χρόνια προς τιμήν της, με πρωτοβουλία του εφημέριου Χαλκιά Νικολάου και τη συνδρομή των Στανιωτών. Την παραμονή της γιορτής τελείται πανηγυρικός εσπερινός, ενώ ανήμερα της γιορτής πανηγυρική Θεία Λειτουργία και λιτάνευση της εικόνας, με τη συμμετοχή του Μητροπολίτη και πολλών ιερωμένων. Αμέσως μετά, στο χώρο της εκκλησίας γίνεται το παραδοσιακό «κουρμπάνι» και προσφέρεται δωρεάν φαγητό σε όλους.