Τα μεταλλεία στη λογοτεχνία

Νίκος Καββαδίας

«Σκουριά πυρόχρωμη στις μίνες του Σινά.
Οι κάβες της Γερακινής και το Στρατώνι.
Το επίχρισμα. Η άγια σκουριά που μας γεννά
μας τρέφει, τρέφεται από μας και μας σκοτώνει».

Fata Morgana, Ν. Καββαδία

Το μετάλλευμα φεύγει από το Στρατώνι με καράβι. Σ’ ένα τέτοιο βαπόρι ασυρματιστής ήταν ο Νίκος Καββαδίας, ο αγαπημένος ποιητής των ναυτικών. Θα έκανε τη γραμμή αυτή και θα έπιανε τον κάβο του Στρατωνίου, όπως το λέει και ο ίδιος στο ποίημα του «Fata Morgana». Χρόνια αργότερα διαδόθηκε ότι το ποίημα αυτό το γράψε για μια Ελένη από το χωριό, που έμοιαζε με Τσιγγάνα. Θλιβερό ήταν και το γεγονός ότι κάποια βαπόρια έφυγαν και δεν ξαναγύρισαν. Τουλάχιστον τρία ναυάγησαν…

Ο Αλέξης Ζορμπάς του Νίκου Καζαντζάκη

Στο τέλος του περασμένου αιώνα στην περιοχή του Μάντεμ Λάκκου φαίνεται ότι εργάστηκε και ο περίφημος Αλέξης Ζορμπάς. Στο Παλαιοχώρι έζησε τα πιο κρίσιμα χρόνια της ζωής του. Εκεί διέμεινε σ’ έναν φίλο του και εργάστηκε ως μεταλλωρύχος στη γαλλική εταιρεία εκμετάλλευσης μεταλλείων στο Ισβορο. Γνωρίστηκε με τον αρχιεργάτη του μεταλλείου, τον Γιάννη Καλκούνη, του οποίου «έκλεψε» την κόρη του Ελένη και την παντρεύτηκε στο Παλαιοχώρι. Εκανε μαζί της οκτώ παιδιά, από τα οποία αγαπούσε ιδιαίτερα το πρώτο, την Ανδρονίκη, αλλά οι πόλεμοι και ο θάνατος της γυναίκας του Ελένης έφεραν δυστυχία στην οικογένεια και πικραμένος έφυγε αναζητώντας καλύτερη μοίρα.

«–Πού δούλευες τώρα τελευταία;
–Σ’ ένα μεταλλείο. Είμαι, να ξέρεις, καλός μιναδόρος· καταλαβαίνω από μέταλλα, βρίσκω φιλόνια, ανοίγω γαλαρίες, κατεβαίνω στα πηγάδια, δε φοβούμαι. Δούλευα καλά. Εκανα τον αρχιεργάτη, παράπονο δεν είχα· μόνο που ο διάολος έβαλε την ουρά του. Το περασμένο σαββατόβραδο ήρθα σε κέφι, και μια και δυο, βρίσκω τον ιδιοχτήτη που ‘χε έρθει εκείνη τη μέρα να μας επιθεωρήσει και τον σπάζω στο ξύλο…».

Απόσπασμα από το βιβλίο Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, του Νίκου Καζαντζάκη.