Μονή Ζωγράφου

Κτισμένη στο εσωτερικό της βορειοδυτικής Αθωνικής χερσονήσου, βόρεια της Κωνσταμονίτου, μένει αθέατη από τη θάλασσα. Ο χρόνος ίδρυσής της είναι τυλιγμένος από τον θρύλο, που πάντως ισχυρίζεται ότι  έφθασαν εδώ τον 10ο αιώνα, στους χρόνους του Λέοντα ΣΤ' του Σοφού, οι ασκητές Μωυσής, Ααρών και Ιωάννης από την Αχρίδα. Μια άλλη παράδοση ισχυρίζεται ότι πήρε το όνομά της  όταν μετά τη διαφωνία των κτητόρων της, πάνω σε μια ξύλινη επιφάνεια ξαφνικά εμφανίστηκε η εικόνα του Αγίου Γεωργίου, του προστάτη της μονής.

Κατά τους μελετητές η σύστασή της μάλλον συνδέεται με την υπογραφή  του ονόματος Γεώργιος ο Ζωγράφος που εμφανίζεται το 970-72 πάνω στον Τράγο (τυπικό) του Ιωάννη Τσιμισκή. Δεν αναφέρεται ως μοναχός ή ηγούμενος, ήταν μάλλον αγιογράφος, όπως ήταν καλλιγράφος ο μοναχός και ηγούμενος Νικόλαος που συνυπογράφει το ίδιο κείμενο.

Το μοναστήρι μνημονεύεται στη σύνοδο του Αγίου Ορους το 1051. Τον έλεγχό του από τον 13ο αιώνα ανέλαβαν βούλγαροι μοναχοί. Τα «πρακτικά» του από τα τέλη του 13ου αιώνα μέχρι το 1320 αποτελούν πολύτιμες πηγές για την αγροτική ιστορία της κοιλάδας του Στρυμώνα. Το κενοτάφιο μαρτυρά ένα θλιβερό γεγονός: Το 1276, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος και Πατριάρχης ο Βέκκος, 26 µοναχοί βρήκαν τραγικό θάνατο  επειδή αρνήθηκαν την ένωση με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Η μονή ανέκαμψε μετά την καταστροφή που προξένησαν Καταλανοί πειρατές τον 14ο αιώνα, χάρις στην υποστήριξη των Παλαιολόγων, του βούλγαρου Μιχαήλ Ασάν,  και του ηγεμόνα  Στέφανου του Καλού (1457-1504), βοεβόδα της Μολδαβίας, που έχτισε τον πύργο του αρσανά και  παραχώρησε αρκετά μετόχια. Η επικράτηση στο μοναστήρι από το 1845 των βούλγαρων μοναχών επέβαλε οι ακολουθίες να τελούνται στην Σλαβονική, την αρχαία σλαβική εκκλησιαστική γλώσσα. Μέχρι τότε συνυπήρχαν σέρβοι και βούλγαροι μοναχοί, ενώ μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα οι  ακολουθίες τελούνταν στα ελληνικά και τα βουλγαρικά.

Το 1801 οικοδομήθηκε σε παλαιότερα θεμέλια  το Καθολικό που είναι αφιερωμένο στον  Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο. Η αδελφότητα  σε προσκυνητάρι του ναού τιμά την αχειροποίητο, κατά την παράδοση, εικόνα του. Οι τοιχογραφίες είναι του 1817, και το 1840 ο ναός συμπληρώθηκε με υαλόφρακτο νάρθηκα. Κειμήλιο για τους μοναχούς είναι η εικόνα της Παναγίας της «Επακούουσας» που φυλάσσεται στο Ιερό Βήμα. Η βιβλιοθήκη της μονής περιέχει 126 ελληνικά και 388 σλαβικά χειρόγραφα και περισσότερα από 10.000  βιβλία.

Κείμενο: Δρ. Αντώνιος Γ. Δικαίος/ Θεολόγος - Περιβαλλοντολόγος.