Μονή Διονυσίου

Στη νοτιοδυτική ακτή του Αθωνα, το καστρομονάστηρο ρίζωσε τα θεμέλιά του πάνω σ’ έναν στενό και απόκρημνο βράχο ύψους 80 μ. Βρίσκεται ανάμεσα στις μονές του Γρηγορίου και του Αγίου Παύλου. Το μοναστήρι, γνωστό και ως «Νέα Πέτρα», καθιδρύθηκε ανάμεσα στα 1356 και 1366 από τον Οσιο Διονύσιο από την Κορεσό της Μακεδονίας. Με τη μεσολάβηση του αδελφού του, που ήταν μητροπολίτης Τραπεζούντας, κέρδισε την υποστήριξη του αυτοκράτορα Αλέξιου Γ' Κομνηνού, όπως μαρτυρεί το εξαίρετο χρυσόβουλλο του 1374 με την εικόνα του αυτοκράτορα και της γυναίκας του Θεοδώρας.

Την ιστορία του μοναστηριού σημάδεψε το 1535 μια καταστροφική πυρκαγιά, αλλά γρήγορα στάθηκε ξανά όρθιο και πήρε την αρχιτεκτονική μορφή ενός πολυεπίπεδου οικοδομήματος με εξώστες πάνω σε ξύλινους προβόλους. Οι Μολδαυοί ηγεμόνες Πέτρος Δάρες, Ράδουλος και Νεάγκος Βασσαράβας, Αλέξανδρος Λεπουσνεάνου χρηματοδότησαν το κτίσιμο του ναού, των πτερύγων, του πύργου και του υδραγωγείου. Στην ιστορία έχουν καταγραφεί οι καταστροφικοί σεισμοί του 1585 και 1765.

Μετά από πυρκαγιά ανοικοδομήθηκε εκ νέου το μολυβδοσκέπαστο καθολικό που είναι αφιερωμένο στη Γέννηση του Προδρόμου. Το χαρακτηρίζει μια ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα, αφού διαθέτει δύο χώρους με μικρούς τρούλους που στεγάζουν την πρόθεση και το διακονικό, αμφίπλευρα της κεντρικής κόγχης του ιερού βήματος. Αγιογραφήθηκε  το 1547 από τον κρητικό αγιογράφο Τζώρτζη και έχει ένα επιχρυσωμένο τέμπλο που χρονολογείται στις αρχές του 19ου αιώνα. Στη στοά που σχηματίζεται  μπροστά από την είσοδο της τράπεζας της μονής, οι τοιχογραφίες του 1603 με θέμα την Αποκάλυψη, θεωρούνται ως η αρχαιότερη πλήρης έκφρασή της στην Ορθόδοξη αγιογραφία.

Η Διονυσίου κατέχει την πέμπτη θέση στην ιεραρχία των µοναστηριών και ανάμεσα στα κειμήλιά της σώζεται το ιερό λείψανο του δεξιού χεριού του Προδρόµου και μια ανάγλυφη παράσταση της Σταύρωσης από ελεφαντοστό, της οποίας η χρονολόγηση στον 10ο αιώνα αμφισβητείται από τους ειδικούς.

Κείμενο: Δρ. Αντώνιος Γ. Δικαίος/ Θεολόγος - Περιβαλλοντολόγος.