Μονή Παντελεήμονος

Το μεγάλο κτιριακό συγκρότημα που είναι  γνωστό ως το «Pωσικό», βρίσκεται βόρεια της Δάφνης, στη βορειοδυτική πλευρά της Αθωνικής χερσονήσου. Ανάγει την καταγωγή του σε δυο βυζαντινά μοναστήρια, της Θεοτόκου του Ξυλουργού και του Αγίου Παντελεήμονος,  που συγχωνεύτηκαν τον 12ο αιώνα. Η μονή Ξυλουργού, στη θέση της σημερινής σκήτης της Θεοτόκου, κατοικήθηκε από ρώσους μοναχούς τον 11ο αιώνα.

Η μονή Παντελεήμονος, το σημερινό «Παλαιομονάστηρο», ερημώθηκε το 1169 όταν κατελήφθη από ρώσους ασκητές. Τότε δόθηκε η άδεια από τον «Πρώτο» του Ορους στους Ρως (οι ρώσοι του μεσαίωνα) να ανακαινίσουν και να οχυρώσουν το μοναστήρι. Υστερα από την πυρπόλησή του, τον 13ο αιώνα, βρέθηκε υπό την προστασία των Σέρβων ηγεμόνων και γνώρισε ημέρες ευημερίας. Η σημερινή μονή κτίστηκε το 1765 με τη συνδρομή της Φαναριώτικης οικογένειας των Καλλιμάχηδων που ήταν ηγεμόνες της Βλαχίας.

Από το 1835 άρχισαν να έρχονται οι πρώτοι Ρώσοι μοναχοί, ύστερα από απουσία πολλών χρόνων, ενώ το 1875 εξελέγη ο πρώτος ρωσικής καταγωγής ηγούμενος. Οι πλούσιες δωρεές της τσαρικής οικογένειας έδωσαν μεγάλη αίγλη και ισχύ στη μονή η οποία στις αρχές του 20ου αιώνα ξεπέρασε τους 1000 μοναχούς, με άλλους τόσους να είναι εργάτες, επαγγελματίες και εναλλασσόμενοι επισκέπτες. Η ταραχή που ξέσπασε στο μοναστήρι µε την αίρεση των ονοµατολατρών  έστειλε πολλούς στην εξορία, ενώ η Οκτωβριανή επανάσταση ανέκοψε την προσέλευση νέων μοναχών.

Στη στέγη του καθολικού υψώνονται οκτώ βολβόμορφοι τρούλοι ρωσικής τεχνοτροπίας. Τιμάται στο όνομα του Αγίου Παντελεήμονος και σύμφωνα με τη σχετική επιγραφή κτίστηκε μεταξύ 1812 και 1821 από τον Σκαρλάτο Καλλιμάχη. Συνδυάζει στοιχεία της ρώσικης ναοδομίας και του αθωνικού τύπου. Οι ιερές ακολουθίες έχει οριστεί με σιγίλιο να τελούνται  εκ περιτροπής στην ελληνική και στη ρωσική γλώσσα.

Το μοναστήρι κατέχει 35 παρεκκλήσια. Απέναντι από την είσοδο του Καθολικού συναντάμε το ανεξάρτητο κτίριο της Τράπεζας που ανεγέρθηκε το 1893. Το μέγεθός του εντυπωσιάζει, αφού μπορεί να σιτίσει μέχρι 1000 άτομα. Εξίσου θαυμαστή είναι στο κωδωνοστάσιο η μεγάλη καμπάνα η οποία, όπως λέγεται, όταν σημαίνει ακούγεται μέχρι τις Σποράδες! Εχει περιφέρεια 8,71μ., διάμετρο 2,71 και βάρος 13.000 κιλά!

Κείμενο: Δρ. Αντώνιος Γ. Δικαίος/ Θεολόγος - Περιβαλλοντολόγος.