Μονή Καρακάλου

Ανάμεσα στη Μεγίστη Λαύρα και τη μονή Ιβήρων, στη βορειοανατολική πλευρά του  Αθωνα, ο προσκυνητής ανακαλύπτει σε μια κατάφυτη πλαγιά τη μονή Καρακάλου με τον επιβλητικό αμυντικό πύργο πάνω από την είσοδό της. Η σύνδεσή της με τον αυτοκράτορα Καρακάλα είναι μάλλον ανυπόστατη. Ο χρόνος ίδρυσής της παραμένει άγνωστος και η πρώτη γραπτή αναφορά του 1018 για την ύπαρξή της βρίσκεται σε χειρόγραφο του Πρωτάτου με το οποίο καθορίζονται τα σύνορά της.

Η παράδοση επιμένει να αναγνωρίζει ως κτήτορά της τον μοναχό Νικόλαο της οικογένειας των Καρακάλων, από τη Δημητσάνα. Κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα η μονή υπέφερε μαζί με τις υπόλοιπες από τις επιδρομές  Καταλανών πειρατών και παρήκμασε. Το 1294 δεχτηκε την οικονομική αρωγή του Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου και απέκτησε μετόχια εκτός του Αγίου Ορους.

Μετά τη λεηλασία της από τους πειρατές τον 16ο αιώνα,  ο μολδαβός ηγεμόνας Ιωάννης Πέτρος Ράρες την ανακαίνισε, οικοδόμησε το Καθολικό και τους δύο οχυρωματικούς πύργους. Στα μέσα του 17ου αιώνα η στήριξη από τον Ιβηρα ηγεμόνα Aρτχίλ και τον αδελφό του Γεώργιο Βαχτάγ (1674)  την οδήγησαν σε μεγάλη ακμή, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες το κοινόβιό της έφθασε να έχει 500 μοναχούς. Κατά την Επανάσταση του 1821 το μοναστήρι συνέπραξε με τους εξεγερμένους. Οι μοναχοί διηγούνται ότι επειδή ο ηγούμενος  Δαμασκηνός χάρισε ένα ωραίο άλογο στον οπλαρχηγό Τσάμη Καρατάσο, αυτό του στοίχισε την αποπομπή του από τη μονή.

Το Καθολικό, τυπικό δείγμα του αγιορείτικου ρυθμού, κτίστηκε μεταξύ 1548-1563 και τιμάται στο όνομα  των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Το 1710 προστέθηκε το «καμπαναρείο» και το 1714 ο έξω νάρθηκας. Η είσοδος του ναού έχει ξύλινα θυρόφυλλα  και την φιλοτέχνησε το 1592 ο μοναχός Θεοφάνης. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται το 1716 και είναι των ιερομόναχων Ιωάννη και Δαμασκηνού. Σημαντική καλλιτεχνική αξία έχει μια φορητή εικόνα των Δώδεκα Αποστόλων στο τέμπλο που είναι έργο του γνωστού αγιορείτη ζωγράφου Διονυσίου εκ Φουρνά (1722).  Μεταξύ άλλων χειρογράφων στη βιβλιοθήκη διασώζεται  ένα περγαμηνό ειλητάριο του 9ου αιώνα που περιέχει τη Θεία Λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου κι ένα τετραευαγγέλιο με μεγαλογράμματη γραφή.

Στον αρσανά κυριαρχεί ο πύργος με το προτείχισμα και τις επάλξεις του. Η σχετική επιγραφή μας πληροφορεί: «έτος ζμβ’ (1534) ετελειώθη ο πύργος και ο αρμπακάς». Τα λιμάνια για τις μονές υπήρξαν κτιριακά συγκροτήματα ζωτικής σημασίας για την επικοινωνία τους και τη συντήρησή τους.

Κείμενο: Δρ. Αντώνιος Γ. Δικαίος/ Θεολόγος - Περιβαλλοντολόγος.