Ολυμπιάδα

Ο συνοικισμός της Ολυμπιάδας δημιουργήθηκε το 1923, σε μια τοποθεσία όπου υπήρχε ένας πρόχειρος αγροτικός οικισμός με καλύβες όπου ζούσαν λίγες οικογένειες. Εδώ κατέφθασαν πρόσφυγες από την Αγία Κυριακή της Μικράς Ασίας μετά από τον ξεριζωμό του 1922, και οι κάτοικοι του αγροτικού οικισμού μετοίκησαν στα σημερινά Στάγειρα. Η περιοχή έχει μεγάλη ιστορική σημασία καθώς εδώ βρίσκονται τα Αρχαία Στάγειρα. Εντοπίζονται στα ανατολικά του οικισμού, σε απόσταση περίπου 700 μέτρων, στη θέση Λιοτόπι.

Σύμφωνα με μια τοπική παράδοση, το όνομα του χωριού προέρχεται από την Ολυμπιάδα, τη μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο βασιλιάς Κάσσανδρος την είχε εξορίσει στα Αρχαία Στάγειρα, ή, κατ' άλλους, στο παρακείμενο νησάκι Κάπρος. Είναι απέναντι από την Ολυμπιάδα, σε απόσταση 1,5 ναυτικού μιλίου, και ονομάζεται Καυκανάς. Ο Κάπρος αναφέρεται και από τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα. Σύμφωνα μ' αυτόν, το ίδιο όνομα είχε δοθεί και στο λιμάνι της πόλης των αρχαίων Σταγείρων.

Το σημερινό χωριό, κτισμένο κατά μήκος μιας όμορφης παραλίας, απλώνεται στο μυχό του φυσικού του λιμανιού. Πλαισιώνεται από καταπράσινα βουνά και μαγευτικές παραλίες που προσελκύουν πλήθος επισκεπτών κάθε καλοκαίρι. Στη γιορτή της προστάτιδας Αγίας Κυριακής οργανώνονται πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, καθώς και ημερίδα με θέμα τη ζωή και το έργο του σπουδαίου Σταγειρίτη φιλοσόφου Αριστοτέλη.

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΣΤΑΓΕΙΡΑ

Στα Αρχαία Στάγειρα οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1990, με χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το Υπουργείο Πολιτισμού, καθώς και με τη συμμετοχή της Κοινότητας Ολυμπιάδας. Από τότε, και επί μια δεκαετία, κάθε καλοκαίρι οι έρευνες συνεχίζονταν από την ΙΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης, με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Δρ Κώστα Σισμανίδη.

Ο ίδιος ο Δρ Σισμανίδης αναφέρει σχετικά με το ιστορικό των ανασκαφών τα παρακάτω:

«Πριν αρχίσουν οι ανασκαφές στα Αρχαία Στάγειρα, ορατά ήταν μόνον τα ίχνη της μεσαιωνικής κατοίκησης στο βόρειο λόφο (κυρίως το βυζαντινό διατείχισμα), ενώ, από την αρχαιότερη πόλη των Σταγείρων, ελάχιστα ίχνη διακρίνονταν, μέσα στην πυκνή δασώδη βλάστηση. Μια πρώτη, μικρής κλίμακας και ολιγοήμερη ανασκαφική  προσπάθεια αναλήφθηκε το 1968, από τον τότε διευθυντή του μουσείου Θεσσαλονίκης, Φ. Πέτσα. Διενεργήθηκαν τότε έρευνες σε δυο σημεία, εκτός των ορίων της τειχισμένης πόλης: στον κολπίσκο της Συκιάς, όπου αποκαλύφθηκαν αναλημματικοί τοίχοι της κλασικής περιόδου και στη θέση Βίνα (περί το 1,5 χλμ. ΝΑ των Αρχαίων Σταγείρων), όπου ήρθε στο φως ένας κυκλικός πύργος. Αφορμή γι’ αυτή την προσπάθεια είχε σταθεί η ανεύρεση κυρίως ενός ημίεργου αγάλματος κούρου, που ανασύρθηκε από ιδιώτη δύτη στον κολπίσκο του Λιοτοπιού. Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από 20 χρόνια από την πρώτη εκείνη ανασκαφική προσπάθεια, για να ξαναρχίσουν με συστηματικό πλέον τρόπο, οι ανασκαφές στα Στάγειρα. Η έναρξή τους έγινε με δοκιμαστικές και διερευνητικές τομές το Σεπτέμβριο του 1990. Τα ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα εκείνης της έρευνας δημιούργησαν τις ευνοϊκές προϋποθέσεις για τη συνέχιση των ανασκαφών».