Η διώρυγα του Ξέρξη

Πρόκειται για το μεγαλύτερο τεχνικό έργο που έγινε κατά την αρχαιότητα στη Χαλκιδική. Κατά τους Μηδικούς πολέμους, και συγκεκριμένα το 480 π.Χ., σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο βασιλιάς των Περσών Ξέρξης θέλησε να οδηγήσει τον πολυπληθή στόλο του από την Aκανθο στη Θέρμη (όπως ονομαζόταν τότε η Θεσσαλονίκη), αποφεύγοντας τον επικίνδυνο περίπλου του Aθωνα για να μην έχει την τύχη του στόλου του Μαρδόνιου μια δεκαετία πριν. Ετσι, διέταξε και άνοιξαν μια διώρυγα που εκτεινόταν από τα σημερινά Νέα Ρόδα μέχρι την Τρυπητή και συνέδεε τον κόλπο της Ιερισσού με τον Σιγγιτικό κόλπο, όπου βρισκόταν οι πόλεις Ασσα, Πίλωρος, Σίγγος και Σάρτη που ήταν ήδη υποταγμένες στους Πέρσες.

Η διώρυγα, αν και αναφερόταν από τον Ηρόδοτο, ο οποίος μάλιστα περιέγραψε με σχετική λεπτομέρεια τις διαστάσεις της, αλλά και τον έγκριτο αρχαίο ιστορικό Θουκυδίδη, εντούτοις έγινε αντικείμενο αμφισβήτησης από τους ιστορικούς στο πρόσφατο και απώτερο παρελθόν. Η βασικότερη αμφισβήτηση προήλθε από τον Δημήτριο τον Σκήψιο, ο οποίος παρατήρησε ότι στη μια άκρη της αρχαίας διώρυγας υπήρχε σκληρό πέτρωμα, αδύνατο να εκσκαφθεί την εποχή της διάνοιξης, γεγονός που τον οδήγησε στο να πιθανολογήσει την ύπαρξη διολκού στο σημείο αυτό.

Γενικά η υπόθεση της διολκού, όπως και στην αρχαία Κόρινθο, υποστηρίχθηκε και από μερικούς άλλους συγγραφείς. Σύμφωνα με την περιγραφή του Ηρόδοτου, το έργο ο Ξέρξης το ανέθεσε στους Αρταχαίη και Βούβαρο. Λέγεται ότι ο θηριώδης Αρταχαίης, ο οποίος ήταν Αχαιμενίδης, ξεπερνούσε όλους τους Πέρσες στο ανάστημα έχοντας ύψος σχεδόν 2,5 μέτρα και στεντόρεια φωνή. Ομως, λίγο πριν τελειώσει η διώρυγα αρρώστησε βαριά και πέθανε, κάτι που ο Ξέρξης θεώρησε κακό οιωνό. Ο Αρταχαίης τάφηκε στην Ακανθο με μεγάλες τιμές.

Η διώρυγα σήμερα είναι θαμμένη. Εχει εντοπιστεί ανάμεσα στα χωριά Νέα Ρόδα και Τρυπητή και το τοπίο μεταξύ των χωριών σε τίποτα δε θυμίζει την αρχαία τεράστια κατασκευή, αν εξαιρέσει κανείς μια μικρή κοιλάδα στο κέντρο του ισθμού. Η διώρυγα έχει μήκος 2 χιλιόμετρα και πλάτος 30 μέτρα. Το μέγιστο βάθος της υπολογίζεται στα 15 μέτρα. Είναι ορατή από μεγάλο ύψος, αφού το σημείο έχει υποστεί  καθίζηση. Το 2008 έγιναν έρευνες από Βρετανούς και Ελληνες μηχανικούς που έδειξαν την ακριβή της θέση και τις διαστάσεις της και κατέρριψαν τη θεωρία της διολκού. 

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διώρυγα εγκαταλείφθηκε μετά την διάνοιξή της, γι’ αυτό δεν υπάρχουν υπολείμματα κτιρίων γύρω της. Η όλη επιχείρηση του Ξέρξη μοιάζει, μάλλον, με προσπάθεια εντυπωσιασμού και επίδειξης δυνάμεως στους τότε κατοίκους της Χαλκιδικής.

Info

Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Ιουλία Βοκοτοπούλου, η διώρυγα όχι μόνο διανοίχτηκε, αλλά και χρησιμοποιήθηκε. Παρά τη φυσική επιχωμάτωσή της, στο στενότερο σημείο του Ισθμού διαφαίνεται κατά τόπους ένα μεγάλο χαντάκι. Πρόβλακας, άλλωστε, ονομάζεται στην παραλία των Νέων Ρόδων το σημείο όπου άρχιζε η διώρυγα. Εκεί διακρίνονται αρχαίοι τοίχοι μέσα στη θάλασσα.