Μονή Δοχειαρίου

Στη νοτιοδυτική πλευρά της χερσονήσου του Αθωνα, παραπλέοντας προς το λιμάνι της Δάφνης βρίσκεται χτισμένο αμφιθεατρικά το παραλιακό κτιριακό συγκρότημα. Η κάτοψή του σχηματίζει ένα ακανόνιστο πεντάπλευρο, με τον αμυντικό πύργο να δεσπόζει δίπλα στη πύλη. Οι καταχύστρες του προστάτευαν την είσοδο στα δύσκολα χρόνια των πειρατικών επιθέσεων. Εχει 5 ορόφους και ύψος 28 μ. Στο ισόγειο διαθέτει δεξαμενή που τροφοδοτείται με νερό από την κρήνη στη βάση.

Ως ιδρυτή της μονής Δοχειαρίου στα τέλη του 10ου αιώνα, η παράδοση αναγνωρίζει τον Οσιο Ευθύμιο που υπήρξε μαθητής και συνασκητής του Αθανασίου του Αθωνίτου. Αυτός είχε διατελέσει «δοχειάρης», μάλλον στη Μεγίστη Λαύρα, είχε δηλαδή το διακόνημα του υπευθύνου της αποθήκης τροφίμων.

Ερευνητές υποστηρίζουν ότι πιθανώς το μοναστήρι μεταφέρθηκε σε μια νέα τοποθεσία στα βουνά μεταξύ 1083 και 1108 και ανάμεσα στα 1083 και 1108  εγκαταστάθηκε στη σημερινή του, παράκτια, θέση. Αρχές του 12ου αιώνα αφιερώθηκε στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Στον τότε ηγούμενο Νεόφυτο, δεύτερο κτήτορα της μονής, οφείλεται η ανέγερση πιο μεγάλου καθολικού και η ανύψωση του αμυντικού πύργου.

Οι δύσκολες εποχές των πειρατικών επιδρομών του 13ου και 14ου αιώνα, διαδέχθηκαν την περίοδο ακμής των πρώτων αιώνων. Το μοναστήρι ευεργέτησαν οι γενναίες ενισχύσεις του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου και του Σέρβου ηγεµόνα Στέφανου ∆ουσάν. Η τουρκοκρατία επιβάρυνε την κατάσταση, αλλά τον 16ο αιώνα βρήκε στήριξη από τον ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Αλέξανδρο και τη γυναίκα του Ρωξάνδρα, οι οποίοι βοήθησαν στην ανάκτηση της περιουσίας της από τους Οθωμανούς. Είναι αξιοσημείωτο ότι, σε αντίθεση με τις άλλες μονές, ποτέ δεν υπέστη τις καταστροφικές συνέπειες μιας πυρκαγιάς. Ομως, στην Επανάσταση του 1821 έχασε το σύνολο της κινητής περιουσίας της. Ο πύργος της στις αρχές του 17ου αιώνα ανακαινίστηκε, ενώ το 1660 αναγνωρίσθηκε ως σταυροπηγιακή.

Στο καθολικό τιμούνται οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ. Η αγιογράφηση του ναού έγινε το 1568 και αποδίδεται στον  περίφημο ζωγράφο Θεοφάνη. Η βάση του κεντρικού τρούλου βρίσκεται σε 15 μέτρα ύψος από το έδαφος, προκειμένου να φωτιστεί το εσωτερικό λόγω τις γειτνίασής του με τις πτέρυγες. Στο σκευοφυλάκιο εντυπωσιάζει η διαθήκη του ηγούμενου Νεόφυτου γραμμένη πάνω στο ύφασμα ενός πολύτιμου πέπλου.

Κείμενο: Δρ. Αντώνιος Γ. Δικαίος/ Θεολόγος - Περιβαλλοντολόγος.