Μουσείο Υφαντικής Αρναίας

Ο καλύτερος τρόπος μύησης στην υφαντική τέχνη και την τοπική παράδοση είναι η επίσκεψη στο μουσείο Υφαντικής το οποίο στεγάζεται σ' ένα παραδοσιακό διώροφο κτίριο της Αρναίας. Αποτελούσε ιδιωτική κατοικία και είναι γνωστό ως οικία Γιαννούδενας. Χρονολογείται στο 1870. Το κτίριο αναστηλώθηκε και διαμορφώθηκε κατάλληλα από τον Δήμο για να στεγάσει το μουσείο Υφαντικής.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ

* Το συγκεκριμένο κτίριο εντάσσεται στον πυκνά δομημένο ιστό των κατοικιών της Αρναίας. Βρίσκεται πολύ κοντά στην κεντρική πλατεία της πόλης και απέναντι από το Ιστορικό και Λαογραφικό μουσείο. Πρόκειται για ένα πέτρινο διώροφο κτίριο, μεταγενέστερο του «γιατράδικου». Μια εσωτερική σκάλα συνδέει το ισόγειο με τον όροφο. Στο ισόγειο παρατηρούμε την ύπαρξη ενός χαρακτηριστικού δομικού στοιχείου της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, της σάλας, στο μπροστινό μέρος του κτιρίου αμέσως μετά την είσοδο του επισκέπτη στο εσωτερικό του. Η σάλα αντικαθιστά το χαγιάτι στις κατοικίες που κατασκευάστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ου αιώνα και αποτελεί τον χώρο διεξαγωγής των διαφόρων οικιστικών ασχολιών.

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΥΦΑΝΤΙΚΗΣ

* Η υφαντική υπήρξε μέχρι πρόσφατα για την Αρναία μια από τις σημαντικότερες ασχολίες των κατοίκων και ήταν στενά συνδεδεμένη με τη ζωή τους. Η καλλιτεχνική αξία των προϊόντων έκανε γνωστή την Αρναία ως κέντρο υφαντικής τέχνης σε όλη την Ελλάδα. Επομένως, η ίδρυση ενός χώρου στον οποίο θα προβάλλονται τα έργα των γυναικών υφάντρων της πόλης κρίθηκε απαραίτητη.

Η ιστορία των χειροποίητων χαλιών της Αρναίας χάνεται στο βάθος του χρόνου: σχέδια κλασικά γεωμετρικά, όπως «η κρικέλα», «ο ψαλιδωτός ήλιος» και άλλες τεχνικές, που καταγράφονται στην υπόλοιπη Μακεδονία και Θράκη, όπως τα «θηλωτά» και «με το νύχι», κυριαρχούν στους πολύχρωμους χώρους.

Βασικό σχέδιο είναι τα «καλλιγραφικά» αρνιώτικα χαλιά, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται (κυρίως) για τη διακόσμηση των τοίχων. Στα περισσότερα από αυτά η ημερομηνία της δημιουργίας τους και τα αρχικά της υφάντρας, σώζονται υφασμένα σε κάποια άκρη. Τα θέματά τους προέρχονται από σχέδια μετρητών κεντημάτων σταυροβελονιάς. Επηρεάζονται από το νεοκλασικισμό και απεικονίζουν παραστάσεις όπως το «άρμα της Ηούς», ο «χορός των μουσών», αλλά και ιστορικά θέματα από τη νεότερη Ελλάδα («ο χορός του Ζαλόγγου»), από την καθημερινή ζωή («η βοσκοπούλα») κ.α.

Ο ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Στο μουσείο Υφαντικής υπάρχουν αντικείμενα και εργαλεία της υφαντικής, όπως π.χ. ο αργαλειός ή η ρόκα, καθώς επίσης και πλήθος υφαντών που με τον πλούτο των θεμάτων, των τεχνικών (όπως π.χ. «θηλωτά» και «με το νύχι») και των χρωμάτων αποκαλύπτουν έναν θησαυρό της τοπικής παράδοσης. Τα εκθέματα του μουσείου κατά κύριο λόγο είναι δωρεά και προέρχονται από την προσωπική συλλογή της Χαρίκλειας Δημητρακούδη, φημισμένης υφάντρας και εμπόρισσας και μιας από τις σπουδαιότερες εκπροσώπους των γυναικών υφάντρων της χώρας που δούλεψαν με μεράκι και σκληρή δουλειά κρατώντας ζωντανή την παράδοση και ενισχύοντας σε καθοριστικό βαθμό την διάδοση της τοπικής πολιτιστικής παράδοσης.

Η εκθεσιακή σύλληψη βασίστηκε στην ιδέα της δημιουργίας ενός μουσειακού χώρου με σεβασμό στο παρελθόν και στο υπάρχον υλικό. Η οργάνωσή του στοχεύει στο να παρουσιάσει στον επισκέπτη ένα άγνωστο θησαυρό της τοπικής μας παράδοσης, μια συνολική εικόνα της διαδικασίας επεξεργασίας του μαλλιού και της δημιουργίας των υφαντών και, παράλληλα, να τον ταξιδέψει σε μια άλλη εποχή. Το μουσείο Υφαντικής διαθέτει μια συλλογή εκθεμάτων μοναδικής αξίας, τα οποία εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη με την αφθονία των θεμάτων, των χρωμάτων και των τεχνικών τους χωρίς να τον κουράζουν.

Ο χώρος αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα:

- Στο ισόγειο ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει βήμα προς βήμα τη διαδικασία μετατροπής της πρώτης ύλης του μαλλιού σε νήμα έτοιμο για τοποθέτηση στον αργαλειό και την ύφανση. Οι διαδοχικές αυτές εργασίες, τοποθετημένες με χρονική ακολουθία, είναι οι εξής: το πλύσιμο του μαλλιού, το λανάρισμα του μαλλιού, το γνέσιμο με τα τσικρίκια και τη ρόκα και η ύφανση. Τα αντικείμενα και τα εργαλεία που σχετίζονται με την διαδικασία αυτή, αλλά και υφαντά, παρουσιάζονται σε θεματικές ενότητες και προβάλλονται σε προθήκες. Εκτίθενται, επίσης, προσωπικά αντικείμενα της Χαρίκλειας Δημητρακούδη, όπως τα γυαλιά της, τα νήματα και οι βαφές που χρησιμοποιούσε καθώς και συνταγές των βαφών, εκθέματα ανεκτίμητης αξίας για τη συλλογή του μουσείου.

- Ο όροφος αποτελεί χώρο έκθεσης των προϊόντων της υφαντικής τέχνης στο σύνολό τους, όπως τα «καλλιγραφικά» χαλιά, τα οποία χρησιμοποιούσαν ως πάντες για την διακόσμηση των τοίχων, υφαντά που χρησιμοποιούνταν στο σπίτι και είδη ρουχισμού. Τα θέματά τους είναι ποικίλα, όπως «Ο χορός των Μουσών», «Ο χορός του Ζαλόγγου», «Η Βοσκοπούλα», «Η λεβεντιά», «Ο μήνας του Μέλιτος». Στον ίδιο όροφο ο επισκέπτης του μουσείου μπορεί να δει από κοντά πως ήταν διαμορφωμένο στο παρελθόν ένα δωμάτιο των τοπικών παραδοσιακών κατοικιών και να γνωρίσει τις συνηθέστερες μορφές υφαντών που έντυναν τα σπίτια της Αρναίας.

* Κείμενα της αρχαιολόγου Αθηνάς Μαραθιανού.

Info

Η έκθεση περιέχει και σχετικό οπτικοακουστικό υλικό.
Πληροφορίες στο τηλ.: +30 23723 51100